અદભૂત છે આ મંદિર, પ્રસાદની જગ્યાએ ધનુષ બાણ થી પૂરી થાય છે મનોકામના…

તમે દેશના ઘણા મંદિરો અને મંદિરોમાં થતાં ચમત્કારો સાંભળ્યા હશે અથવા જોયા હશે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દેશમાં એક એવું મંદિર પણ છે જેને દેવતાઓની વિધાનસભા કહેવામાં આવે છે. આ મંદિરને ભગવાન શિવના 108 જ્યોતિર્લિંગોમાંના એક તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

આટલું જ નહીં, આ મંદિરની બાજુમાં જ ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી પણ છે, જે સતત સળગતી રહે છે, ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી ઉપરાંત, મંદિરના આંગણામાં બીજી ધુણી પણ છે, જેની સામે જાગર (દેવતાઓને બોલાવવાની પૂજા) પણ કરવામાં આવે છે.

હકીકતમાં, દેવ ભૂમિ ઉત્તરાખંડ, જેને ઋષ મુનિઓની તપોભૂમિ કહેવામાં આવે છે, તે તેની પરંપરાઓ અને રહસ્યો માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. આ દેવભૂમિના દિવ્યતાનું વર્ણન વેદો અને શાસ્ત્રમાં છે. આવી સ્થિતિમાં, આજે અમે તમને દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડના એક મંદિર વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ, જ્યાં મનોકામના પૂર્ણ થતાં પ્રસાદ નહીં પણ ધનુષ બાણ ચડાવવા મા આવે છે. આ મંદિરમાં મોટી સંખ્યામાં ધનુષ્ય અને તીર ચડાવેલા છે. આ મંદિરનું નામ વ્યાનધુરા છે અને આ મંદિર પર્વતોની મધ્યમાં વ્યાનધુરા ક્ષેત્રમાં આવેલું છે. ચાલો જાણીએ આ મંદિર વિશે…

આમ તો દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડમાં ઘણા મંદિરો છે, પરંતુ વ્યાનધુરા મંદિરમાં મન્નત થવા પર ધનુષ અને તીર અર્પણ કરવા માટે પ્રખ્યાત છે. આ મંદિર વિશે એવી માન્યતા છે કે જો નિસંતાન દંપતી સંતાન મેળવવા માટે પ્રાર્થના કરે છે અને પૂજા કરે છે, તો તેમની ઇચ્છા ઝડપથી પૂર્ણ થાય છે અને પછી ધનુષ અને તીર અથવા શસ્ત્રો મંદિરમાં અર્પણ કરવામાં આવે છે. મંદિર વિશે એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે જો કોઈ અખંડ જ્યોત સળગાવતા કીર્તિન કરે તો પણ તેની ઈચ્છા પૂર્ણ થાય છે.

વ્યાનધુરા મંદિર દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડના ચંપાવત જિલ્લામાં સ્થિત એક પ્રાચીન અને લોકપ્રિય મંદિર છે. આ મંદિરો જંગલની મધ્યમાં, પર્વતની ટોચ પર, નૈનીતાલ અને ચંપાવતની સરહદમાં રસ્તાથી લગભગ 35 કિમી દૂર, વ્યાનધુરા નામના વિસ્તાર પર સ્થિત છે. વ્યાનધુરા શબ્દનો અર્થ છે બાણ ની ટોચ. અને તે પર્વત છે કે જેના પર આ મંદિર આવેલું છે, તેનો આકાર ધનુષ જેવો છે. દેવતા એડી આ મંદિરમાં સ્થાપિત છે. જો કે એડી દેવતાના ઘણા મંદિરો કુમાઉમાં જોવા મળશે, પરંતુ આ મંદિરની પૌરાણિક માન્યતા વધુ છે. એડી દેવતા આ મંદિરમાં બેસે છે અને ભગવાન શિવના 108 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી એક અહીં માન્યતા પ્રાપ્ત છે. આ કારણોસર, કુમાઉમાં, તે ભગવાનની વિધાનસભા તરીકે ઓળખાય છે.

વ્યાનધુરા મંદિરમાં સ્થિત એડી દેવતાની પૂજા પછીના સમયમાં રાજા એડી લોકદેવતા દ્વારા કરવામાં આવે છે અને જ્યાં આ મંદિર આવેલું છે, ત્યાં રાજા એડીએ અહીં તપશ્ચર્યા કરી હતી. રાજાએ તેની તપની શક્તિથી દિવ્યતા પ્રાપ્ત કરી. રાજા એડી ધનુષ વિઘામાં ખૂબ કુશળ હતા અને તેમનો એક સ્વરૂપ મહાભારત કાળમાં અર્જુન તરીકે અવતાર થયો હતો. પાંડવોએ અજ્ઞાતવાસ સમયગાળા દરમિયાન આ વિસ્તારને તેમનો વાસ બનાવ્યો હતો. તે જ સમયે, અર્જુને પોતાનો ગાંડીવ ધનુષ પર્વતની ટોચ નીચે છુપાવી દીધો, જે હજી પણ હાજર છે.

એવું કહેવામાં આવે છે કે એડી ભગવાનનો અવતાર જ તે ધનુષ ઉપાડી શકે છે. મોગલોએ આ વિસ્તારમાં ઘણી વાર આક્રમણ કર્યું પરંતુ વ્યાનધુરા ક્ષેત્રની ચમત્કારિક શક્તિને કારણે તેઓ પર્વતની આગળ વધી શક્યા નહીં. વ્યાનધુરા મંદિરથી થોડે દૂર ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી છે, જે સતત બળી રહી છે. આ સાથે બીજી એક ધુણી મંદિરમાં સ્થિત છે. આ મંદિરમાં મકરસંક્રાંતિ, ચૈત્ર નવરાત્રી અને માગી પૂર્ણામાસી પર ભવ્ય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

પર્વતની મધ્યમાં સ્થિત આ મંદિર માત્ર માન્યતાઓ માટે જ નહીં પણ તેના સુંદર દૃશ્ય માટે પણ પ્રખ્યાત છે. મનોહર કુદરતી સૌંદર્યથી ઘેરાયેલા પર્વતોથી ઘેરાયેલા વ્યાનધુરા મંદિર, તેના પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક દૃષ્ટિકોણથી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સ્થળ છે. અહીંના સુંદર દૃશ્યો પ્રવાસીઓને ઘણા આકર્ષિત કરે છે. નદીઓ અને પર્વતો વ્યાનધુરા મંદિરની શોભા વધારે છે.

આની રીતે સમજો…

મહાભારત કાળ સિવાય, આ ક્ષેત્રમાં મુઘલ અને હુણ સમયગાળા દરમિયાન બાહરી આક્રમણકારોનો તબક્કો હતો, પરંતુ વ્યાનધુરા ક્ષેત્રની ચમત્કારિક શક્તિને કારણે આ આક્રમણકારો પર્વતો તરફ આગળ વધી શક્યા નહીં. પર્વત ક્ષેત્રના મોટાભાગના મંદિરોમાં ઇચ્છાઓની પૂર્તિ માટે છત્ર, ધ્વજ, પતાકા, શ્રીફળ, ઘંટી વગેરે ચડાવવામાં આવે છે, પરંતુ વ્યાનધુરા એક એવી જગ્યા છે જ્યાં ધનુષ્ય અને બાણની પૂજા કરવામાં આવે છે.

વ્યાનધુરા મંદિર કેટલું પ્રાચીન છે તેની પુષ્ટિ હજુ સુધી થઈ નથી, પરંતુ મંદિર સંકુલમાં ધનુષ અને બાણ વગેરેનાં ઢગલા જોઈને અનુમાન લગાવી શકાય છે કે એડી દેવતાનું આ મંદિર પૌરાણિક મંદિર છે. વ્યાનધુરા મંદિરમાં, એડીના દેવતાને લોખંડનું ધનુષ અને તીર ચડાવવામાં આવે છે, જ્યારે અન્ય દેવી-દેવતાઓને અસ્ત્ર અને શસ્ત્રો ચડાવવાની પરંપરા છે.

ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી અહીં છે:

એવું કહેવામાં આવે છે કે અહીં શસ્ત્રોના ઢગલામાં ભગવાન એડીના સો મણ ના ભારે ધનુષ પણ હાજર છે. આ મંદિરની બાજુમાં જ ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી છે, જે સતત બળે છે અને ગુરુ ગોરખનાથની ધૂણી સિવાય, મંદિરના આંગણામાં બીજી ધુણી છે, જેની સામે જાગરનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

વ્યાનધુરા મંદિરના પૂજારીના જણાવ્યા મુજબ, તરાઇ વિસ્તારથી સમગ્ર કુમાઉઓ ક્ષેત્ર સુધીના લોકો મંદિરમાં વિરાજતા એડી અને અન્ય દેવ-દેવીઓની પૂજા કરવા આવે છે. વ્યાનધુરા મંદિર વિશે એવી માન્યતા છે કે મંદિરમાં દહનના દીવડાથી રાત્રે જાગરણ એક વરદાન પૂરું પાડે છે અને ખાસ કરીને નિસંતાન યુગલોની ઇચ્છા પૂર્ણ થાય છે અને તેમનો ખાલી ખોળો ભરાય છે અને મંદિરમાં મનોકામના પૂર્ણ થયા પછી, ભક્તો મંદિરમાં ગાયનું દાન કરે છે અને એડી દેવને ખુશ કરવા માટે, તેઓ ધનુષ અને તીર અને અન્ય શસ્ત્રો પ્રદાન કરે છે. મંદિરમાં મકરસંક્રાંતિના દિવસ ઉપરાંત, ચૈત્ર નવરાત્ર, માગી પૂર્ણામાસી પર ભવ્ય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.